مکتب پیانو سوزوکی

در توضیح شیوه‌ی آموزش قطعات در کتاب‌های سوزوکی از جمله کتاب مکتب پیانو سوزوکی کتاب اول و دوم و کتاب سوم و چهارم لازم است ابتدا مفهوم پله روشن شود، زیرا این مفهوم یکی از سنگ بناهای آموزش سوزوکی است. هر پله، کوچک‌ترین قسمت یک عبارت موزیکال است که کودک می‌تواند آن را فرا بگیرد. هر پله، که حتی می‌تواند شامل دو نت باشد، در تمپوی اصلی قطعه و با تکنیک درست آموزش داده می‌شود و هنرجو با فراگرفتن آن می‌تواند به سراغ پله بعدی برود. یکی از مسئولیت‌های اصلی معلم، مجزا ساختن پله‌های مختلف با توجه به نیاز و توانایی هر هنرجو است. با انباشته شدن و در کنار هم قرار گرفتن پله‌های مختلف، عبارت‌ها و دست آخر یک قطعه کامل شکل خواهد گرفت. هنگامی که معلم درمی‌یابد یک پله از چه چیز تشکیل شده و چگونه باید آن را مجزا کرد، استفاده از تکنیک توقف - آمادگی فراگرفتن آن پله را توسط کودک تضمین می‌کند. این تکنیک که ارزشمندترین ابزار یک معلم سوزوکی است دو عملکرد را توصیف می‌کند:
به طور فیزیکی توقف کن و از نظر ذهنی خود را برای پله بعدی آماده کن. کودک پله اول را نواخته و توقف می‌کند و سپس ذهن و انگشت‌های خود را برای نواختن پله بعدی که پیش از این به عنوان یک پله جدا به او آموخته شده آماده می‌کند. از به هم پیوستن این دو پله، پله جدیدی ساخته می‌شود که به نوبه خود به پله‌های بعدی وصل می‌شود.

لازم به ذکر است که در آموزش متد سوزوکی نقش والدین بسیار پررنگ است، به‌ طوری‌که باید در همه‌ی جلسات درس حاضر باشند و در خانه با کودک تمرین کنند. با توجه به این که اساس متد سوزوکی بر تکرار و تقلید استوار است معمولا این مسئله تبدیل به نقطه ضعفی در آموزش هنرجو می‌شود. بنابراین اهمیت گوش دادن به ضبط‌ها باید بارها و بارها مورد تاکید واقع شود. تکرار در شنیدن این موسیقی‌ها می‌تواند همراه با بازی کردن، مطالعه کردن و بسیاری فعالیت‌های دیگر صورت بگیرد. والدین می‌توانند در اتومبیل این موسیقی‌ها را پخش کنند. می‌توانند آن را هنگامی که کودک به بستر می‌رود پخش کرده و اجازه دهند که تا انتها ادامه یابد. سوزوکی تاکید دارد که اهمیت گوش کردن به ضبط‌ها، دو برابر تمرین پشت ساز است.

روش تدریس در کتاب مکتب پیانو سوزوکی کتاب اول و دوم به شرح زیر می‌باشد:
۱. نت‌خوانی به مدت چهار تا پنج دقیقه
۲. تکنیک به مدت چهار تا پنج دقیقه
۳. رپرتوار سوزوکی به مدت پانزده تا بیست دقیقه
۴. دوره ی قطعات پیشین به مدت چهار تا پنج دقیقه

کتاب‌های سوزوکی به طور ویژه به مبحث نت‌خوانی نمی‌پردازد. لذا بسیاری از معلم ها مطمئن نیستند که زمان و شیوه مناسب پرداختن به آن کدام است. تعیین این‌که چه زمانی کودک باید بتواند قطعات سوزوکی را بخواند غیرممکن است و مثل این پرسش است که کودک چه وقت می‌تواند همه‌ی کلماتی را که بیان می‌کند، بنویسد. به طور مشخص زمان آن برای هر فرد متغییر است. آنچه اهمیت دارد این است که نت‌خوانی و نواختن موسیقی مهارت‌هایی کاملا متفاوت هستند و بنابراین توانایی نت‌خوانی ممکن است همیشه به سرعت توانایی در نواختن پیشرفت نکند.

در کتاب‌های سوزوکی به تکنیک به طور جداگانه پرداخته نشده اما با قطعه‌ی اول درکتاب مکتب پیانو سوزوکی کتاب اول و دوم با نام بدرخش ستاره آموزش آن آغاز شده است. واریاسیون‌های بدرخش تکنیک ناب در لباس قطعه هستند. وقتی که کودک این واریاسیون‌ها را می‌نوازد بدون این ‌که بداند نخستین تمرین‌های تکنیکی خود را پشت پیانو پیش می‌برد. واریاسیون اول که به می‌سی‌سی‌پی هات داگ معروف است دو نوع استاکاتو را به کار می‌گیرد:
۱. استاکاتوی ساعد یا هات داگ
۲. استاکاتوی کوچک مچ یا می‌سی‌سی‌پی
واریاسیون‌های بدرخش و تنالیزاسیون یک الگوی پنج انگشتی که از دو تا سل بالا رفته و پایین می‌آید تمام تکنیکی را که هنرجو تا داستان کوتاه جلد دو احتیاج دارد فراهم می‌کنند. به هر حال آموزش سیستماتیک گام و آرپژ پس از این که واریاسیون‌های بدرخش و تنالیزاسیون کامل جا افتادند می‌تواند آغاز شود. اما اکثر هنرجوها تنها با اتمام جلد یک آماده‌ی نواختن گام می‌شوند. همچنین پرداختن به رپرتوار سوزوکی با گوش کردن معلم به قطعه‌ای که در جلسات پیشین آموزش داده شده آغاز می‌شود. اگر با توجه به مفهوم پله در شیوه‌ی سوزوکی، مواردی در حد توان هنرجو به او آموخته شده باشد مشکلی در این زمینه وجود نخواهد داشت و می‌توان پله‌های جدیدی را به او آموزش داد.

آخرین قسمت هر جلسه درس، دوره کردن قطعات آموخته شده‌ی پیشین است. در متد آموزش سنتی معمولا هنرجو یک قطعه را آموخته و آن را در چندین موقعیت می‌نوازد و سپس آن را کنار می‌گذارد و از خاطر می‌برد. اما در متد سوزوکی همان‌طور که پیشتر اشاره کردم، تکرار نقش اساسی ایفا می‌کند. نه تنها هنرجو همه‌ی قطعاتی را که می‌آموزد از حفظ اجرا می‌کند بلکه باید آن‌ها را همواره آماده نگه دارد و بهبود بخشد.

روش تدریس پرورش استعداد که در سال ۱۹۴۵ توسط شینیجی سوزوکی، مولف کتاب مکتب پیانو سوزوکی، ابداع شد، تبدیل به جریانی جهانی گشت و تئوری‌های آموزش را متحول ساخت. از آن‌جا که متد سوزوکی از اصول خاصی پیروی می‌کند برای فراگرفتن آن‌ها معلم باید دوره‌های خاصی را بگذراند که در کشور ما امکان‌پذیر نیست. از آن‌جایی که کتاب‌های رپرتوار سوزوکی در برگیرنده قطعات کلاسیک طبقه‌بندی شده‌ای هستند که به پیشرفت موزیکال و تکنیکی می‌انجامد، بسیاری از معلم‌ها که به شیوه سنتی تدریس می‌کنند هم آن‌ها را مورد استفاده قرار داده‌اند. اما تفاوت اصلی متد سوزوکی با شیوه‌ی سنتی در تاکیدی است که بر اولویت دیدن و شنیدن می‌گذارد. این رویکرد از این فلسفه نشات می‌گیرد که کودکان موسیقی را همان‌طور می‌آموزند که زبان مادری خود را. کودک از بدو تولد با زبان مادری خود احاطه شده است؛ لذا گوش دادن مکرر به اجرای قطعات و آشنایی کامل با آن‌ها برای آموختن و نواختن درست، ضروری است. آموزش نت‌خوانی پس از این که کودک نواختن را فرا گرفت آغاز می‌شود، درست همان‌طور که تدریس خواندن پس از این که کودک صحبت کردن را آموخت شروع می‌شود.

در این شیوه از سوزوکی شکستی در کار نیست زیرا هیچ کودکی از صحبت کردن به زبان مادری خود سر باز نمی‌زند. اگر کودکی چیزی را نمی‌آموزد به معنی عدم توانایی او نیست بلکه شیوه‌ی تدریس، متناسب با نیاز اکنون او نبوده و یا به درستی و به قدر کافی برای یادگیری برانگیخته و تشویق نشده است. علاوه بر این محیط به کودک آموزش می‌دهد. کودکی که در خانه‌ای پرورش یافته که در آن با ادبیات درستی صحبت می‌شود، به زبانی شسته و رفته سخن می‌گوید. اما کودکی که در خانواده‌ای رشد می‌کند که با زبانی ضعیف صحبت می‌کنند، همان زبان نامناسب را خواهد آموخت. پس کودکی که هرگز به موسیقی خوب گوش نداده نیز نمی‌تواند آن را درست اجرا کند.

در متد سوزوکی هیچ کودکی با هم سن خود مقایسه نمی‌شود. در متد زبان مادری، یک محیط شاد می‌تواند به پیشرفت‌های بسیاری بی‌انجامد. همه‌ی کودکان توانایی روان صحبت کردن را به دست می‌آورند و از این روند بسیار هم لذت می‌برند. اما به غلط تصور شده است که توانایی بالا از طریق کار سخت و طاقت فرسا حاصل می‌شود، تنها از طریق تلاش سازنده است که شخص به نتیجه و عزت نفس دست خواهد یافت. شادی دستیابی به یک هدف نباید از لذت کارکردن در جهت آن افزون باشد. کودک اصوات زبان را بارها و بارها تکرار می‌کند و پاسخ مثبت والدین به این تلاش، روند آموختن زبان را لذت بخش می‌کند.

کتاب مکتب پیانو سوزوکی کتاب اول و دوم اثر شینیجی سوزوکی ترجمه اشکان خمسه پور در ۹۶ صفحه همراه با فایل صوتی توسط نشر سرود منتشر شده است.