دنیای شگفت انگیز هارمونیکا (ساز دهنی)

پایه و اساس کتاب دنیای شگفت انگیز هارمونیکا (ساز دهنی) جلد اول کروماتیک مقدماتی بیشتر برمبنای موسیقی غرب در چهار دوره‌ی تاریخی یعنی: دوره‌ی باروک، کلاسیک، رمانتیک و معاصر است و صددرصد آهنگ‌های این کتاب مربوط به قطعات نوشته در این دوره‌هاست. دلیل این امر یادگیری تکنیک‌ها در نوازندگی است که از این طریق میسر می‌شود. از منظر شخصی اصولا هر نوازنده‌ی کروماتیکی که بخواهد از بعد تکنیکال به سطح قابل توجهی برسد، قطعا باید از موسیقی کلاسیک تغذیه شود.

قطعات کتاب دنیای شگفت انگیز هارمونیکا (ساز دهنی) جلد اول کروماتیک مقدماتی، جزو قطعات معتبر تاریخ موسیقی است که در طول سالیان و در اجراهای متعدد و گوناگون توسط نوازنده‌های گوناگون و بر روی سازهای متفاوتی اجرا شده‌اند. این قطعات به ترتیب خاصی کنار هم قرار داده شده‌اند که این ترتیب هم حاصل آزمون و خطای چندساله و هم حاصل مطالعه و تحقیق روی متدهای موجود برای دیگر سازها بوده است. تسلط روی هر قطعه نیازمند صرف زمان لازم بر روی آن قطعه است. قبل از شروع قطعات تعدادی اتود تمرینی مناسب برای ساز در نظر گرفته شده است که سه نوع کارکرد دارند:
اول: حکم استارت قبل از ورود به آهنگ‌ها
دوم: گرم کردن نوازنده از هر نوبت تمرین
سوم: جنبه‌ی ارتقای تکنیکال نوازنده در بعد پیشرفته

از این رو به هنرجویانی که می‌خواهند با کتاب دنیای شگفت انگیز هارمونیکا همراه شوند پیشنهاد می‌شود که با ترتیب خاص این کتاب پیش بروند و در برخورد با قطعات، ابتدا به تکنیک شامل اجرای دقیق نت‌ها، ریتم‌ها، آرتیکولاسیون‌ها و ... دقت کنند، سپس به موزیکالیته که دقت در اجرای علائم مربوط به شدت و ضعف صوتی است و در نهایت استایل قطعه، که همان در نظر گرفتن نوع صدادهندگی قطعه برحسب مقتضیات هر دوره‌ی تاریخی و مقتضیات سبکی است، توجه کنند و این نکته را همواره در طی مسیر به یاد داشته باشند که حق ورود به قطعه‌ی بعد، تسلط به قطعه‌ی قبل است و این که اجرای یک قطعه با کیفیت بالا بسیار با اهمیت‌تر از اجرای چندین قطعه با کیفیت ضعیف و یا حتی متوسط است.

روش پیشنهادی برای انجام تمرین‌ها به این صورت است که:
مرحله‌ی اول: خود قطعه به صورت خام بدون در نظر گرفتن هرگونه علائم تمرین شود.
مرحله‌ی دوم: پس از خارج شدن از قید و بند نت‌ها، ریتم‌ها، جایگاه نت‌ها روی ساز و دمش یا مکش بودن آن‌ها و تسلط نسبی روی قطعه، به زیبایی قطعه و علائم و در نهایت استایل آن توجه شود.

نکاتی مختصر درباره‌ی هارمونیکای کروماتیک:
هارمونیکای کروماتیک در قیاس با دیگر انواع هارمونیکاها مانند دیاتونیک، ترمولو و اکتاو این مزیت را دارد که در آن همه‌ی نیم پرده‌های موسیقی به وسیله‌ی کلید قابل اجراست که این نیم پرده‌ها به طور طبیعی در دیگر سازها موجود نیست و نوازندگان باید به وسیله‌ی زبان و تحت شرایطی به این نیم پرده‌ها دست پیدا کنند.

هارمونیکای کروماتیک، بر خلاف دیگر انواع، هیچ محدودیتی نمی‌شناسد و قادر به اجرای همه تکنیک‌ها و افکت‌هاست و امروزه در بسیاری سبک‌های موسیقی مثل جز ، فولک ، راک، کلاسیک و حتی بلوز و ... نیز استفاده می‌شود اما قطعا این امر بدین معنی نیست که نقش سازی مانند دیاتونیک با ورود کروماتیک کم رنگ شده و یا خواهد شد؛ بلکه برعکس نوع صدادهندگی و قابلیت‌های هرکدام منحصر به خود آن ساز است و هیچ کدام نمی‌توانند به طور کامل جایگزینی برای دیگری باشند. مثلا: نوع صدادهندگی که از نیم پرده‌های سازهای دیاتونیک و یا برخی تکنیک‌های مخصوص این ساز که در کروماتیک به دلیل ترتیب قرار گرفتن نت‌ها روی آن غیر قابل اجراست می‌شود این ساز را برای بسیاری از سبک‌های موسیقی از جمله بلوز مناسب می‌کند و ویژگی‌هایی از این قبیل. هر کدام از این سازها تکنیک‌ها و اکول مخصوص به خود را دارند و تسلط بر روی هر کدام از آن‌ها نیز نیازمند تخصص و مهارت مخصوص به خود است. بنابراین هیچ کدام از این سازها در اولویت قرار نخواهند گرفت و هر شخص، برحسب علاقه‌ی خود، می‌تواند با هرکدام از این سازها شروع کند.

سازهای کروماتیک خود نیز دارای انواع مختلفی هستند و هرکدام ویژگی‌ها و جنس آلیاژی متفاوت از دیگری دارند که امکانات و مزایای متفاوتی را ـ هم از لحاظ کیفیت و هم کمیت ـ برای هر کدام ایجاد می‌کند در واقع نکته اینجاست قسمت عمده‌ی نحوه انتخاب هرکدام از این سازها در ابتدا به نوع نیاز و سپس به سلیقه‌ی شخص نوازنده باز می‌گردد؛ به عنوان مثال از منظر کیفیت، سازی مانند Hohner Super64 سازی بسیار مناسب برای سبک‌های Classic و Jazz ، به ویژه Classic، است یا سازی مثل Gold Hohner Cx12 به دلیل Bend‌ های مناسبی که به سهولت می‌توان روی نت‌ها ایجاد کرد، بسیار مناسب Blues و Flamenco است.

کتاب دنیای شگفت انگیز هارمونیکا (ساز دهنی) جلد اول کروماتیک مقدماتی اثر الیاس دژآهنگ در ۸۰ صفحه توسط نشر نارون منتشر شده است.