علی اکبر شهنازی

علی اکبرخان شهنازی در سال ۱۲۷۶ هجری شمسی متولد شد. او از سن ۸ سالگی اولین درس‌های موسیقی را از پدر هنرمند خود گرفت و در این راه به حدی جدیت بخرج داد که در سن ۱۴ سالگی یادگاری ارزنده از پدر به شمار می‌رفت و در همین سن دو صفحه گرامافون با صدای جناب دماوندی که از خوانندگان بنام آن زمان بود ضبط کرد. پس از فوت پدر کلاس او را ادامه داد و نگذاشت این کلاس تعطیل گردد. به قول مرحوم خالقی در حدود سال‌های ۱۳۰۰ شهنازی بزرگ‌ترین نوازنده‌ی تار بود که در تمام محافل هنری از او به احترام یاد می‌شد و این درحالی است که او بیش از ۲۴ سال نداشت. در همین سال‌ها شهنازی شروع به ساختن پیش درآمد و رنگ و تصنیف می‌نماید که این آهنگ‌ها در صفحاتی که از او به یادگار مانده ضبط شده است.

آشنایی او با خواننده‌ی بنام آن زمان مرحوم اقبال آذر باعث می‌شود که آن دو صفحات متعددی را در دستگاه‌های مختلف اجرا نمایند. این نواخته‌های شهنازی نشان از قدرتی بی‌نظیر و مضرابی شفاف و سرعتی حیرت انگیز دارد. شیوه نوازندگی شهنازی کاملا با پیشینیان خود فرق دارد و از بیانی نوتر برخوردار است. بهره‌گیری شهنازی از تمام امکانات تکنیکی ساز و پرش‌های پیاپی از بالا دسته به پایین دسته و پنچ و خم‌های تکنیکی و ریزه‌کاری‌های او خود به نوعی زیبایی می‌رسد که تا آن زمان در شیوه‌ی نوازندگی هیچ کدام از استادان دیده نمی‌شود.

جالب توجه این که پردازش ملودی‌های استاد شهنازی نوع و بدیع است، ولی از چهارچوب‌های اصیل موسیقی برخوردار بوده و خدشه‌‌ای به اصل و اساس موسیقی ردیفی وارد نمی‌شود و این نمودار خلاقیت و تبحر شهنازی و نشان دهنده‌ی عمق بینش و نگرش و دریافت هنری او از فرهنگ دیرپای موسیقی این سرزمین می‌باشد. به خصوص این دریافت ژرف را استاد شهنازی در تنظیم ردیف عالی که همگی از ساخته‌های خود او می‌باشد در عالی‌ترین نوع به نمایش می‌گذارد و نشان می‌دهد که می‌توان در هر حیطه‌ای دست به کارهای بدیع زد، ولی به شرطی که به عمق جوهره‌ی آن حیطه‌ی فرهنگی وقوف کامل پیدا کرد و زبان گفتن آن را دریافت که اصل و اساس کار هنری پیدا کردن آن زبان مکانی و زمانی است. استاد شهنازی در کارهای به یادگار مانده از خود نشان داده است که دارای چنین نگرش و چنین زبانی می‌باشد. از این استاد بزرگوار به غیر از صفحاتی که با مرحوم اقبال آذر ضبط کرده، آثاری باقی مانده که عبارتند از:

یک دوره ردیف میرزاحسینقلی که در سال ۱۳۴۱ در اداره فرهنگ و هنر وقت ضبط شده است.

پیش‌درآمد و رنگ در تمامی دستگاه‌های موسیقی ایرانی

تصنیف در بیات اصفهان با صدای مرحوم تاج اصفهانی

تصنیف «ای نوع بشر» با شعر امیر جاهد و صدای قمرالملوک وزیری

تصنیف در چهارگاه با شعر وحید دستگردی

سرود «جوانان وطن» با شعر امیرجاهد و صدای قمرالملوک وزیری

تصنیفی در ابوعطا

یک دوره تکنوازی تار که بر روی صفحه‌ی گرامافون ضبط شده و عبارتند از : دستگاه شور، دستگاه ماهور، دستگاه سه گاه و بیات اصفهان