پرما برای پیانو

فوزیه مجد، مولف کتاب پرما برای پیانو، این کتاب را پس از ورود به مکان مقدسی در جنوب هند، و آشنایی با مراسم باجن bhajan خوانی پدید آورد. این مراسم در حقیقت نیایش با موسیقی است، با آواز و تشکیلات سازی و برای یک موسیقیدان تجربه‌ای است غیر قابل وصف و تصور، که موجب دگرگونی نگاه و بینش مجد نسبت به ساختن موسیقی شد. مجد آوازهایی این گونه را به سبک شخصی با فرم باجن بین سال‌های ۷۱ تا ۷۹ نوشت که متن برخی از آن‌ها از انگلیسی به فارسی برگردانده شد و از گفته‌های باگوان شری ساتیا سائی بابا است.

دلبر حکیم اوا، نوازنده‌ی ممتاز پیانو پس از شنیدن برخی از این آوازها مایل به نواختن آن‌ها به شکل قطعاتی برای پیانو در برنامه‌هایش شد. نخستین قطعه برای پیانو زندگی مهر در پاییز ۱۳۸۰ و سه قطعه‌ی دیگر با نام‌های گل سرخی کن زندگی را، گر بنگری به سویم و پرما در آذر ۱۳۸۱ نوشته شد. در چهار قطعه‌ی کتاب پرما برای پیانو، فرم باجن با کاربرد دو تمپو و تکرار جمله‌ها رعایت شده، با برداشتی رها و آزاد، با تکنیک و صدادهی ویژه‌ی ساز پیانو می‌باشد. نگارنده خود را وسیله یا آن سازی می‌داند که موسیقی پرما از ورای آن دمیده و نواخته شده است.

باجن bhajan که bha میان آ و آ و h بی صدا، و jan میان ا و ا تلفظ می‌شود، آواز عبادی است و از بابت ملودی و ریتم بسیار متنوع و از زمان‌های دوردست تا امروز در حال ساخته شدن است و بیشتر باجن‌ها، با استفاده از زیربنای راگاها، به ویژه راگاهای جنوب هند، از کیفیت موسیقایی والایی برخوردار بوده و به ندرت نام و نشانی از سازنده‌های آن‌ها باقی است. برخی از بزرگان روحانی هند خودجوش باجن خوانده‌اند که امروز به نام آن‌ها ماندگار است و آوازخوان‌های نامی هند آن‌ها را می‌خوانند و ضبط کرده‌اند. اما، خواندن آوازهای باجن به شکل دسته جمعی، با حضور مردم عبادت کننده، منسوب به گورو ناناک ۱۴۶۹-۱۵۳۹، نا میان آ و آ صدا می‌دهد، رهبر معنوی سیک‌های هند است و اکنون این گونه باجن‌خوانی بخش مهمی از برنامه‌های روزانه‌ی بیشتر آشرم‌های هند تلقی می‌شود. به طور کلی، متن آوازها از چند خط کوتاه تشکیل شده و دربر گیرنده‌ی نام‌های مقدس در ادیان گوناگون است، و برخی، با استفاده از چند واژه، حالت ذکر دارند، ذکرهایی با ملودی و ساختار و مدت مشخص. به‌طور کلی، نوع ملودی و ریتم روان و گیرا است و آوازها توسط یک یا چند تک‌خوان هدایت می‌شوند.

هر آواز باجن با دو تمپو برگزار می‌شود، نخست با یک سرعت معتدل، سپس با سرعت تندتر. در تمپوی نخست، هر خط متن دوبار خوانده می‌شود، نخست توسط تک‌خوان، که در ادامه، توسط جمعیت تکرار می‌شود. دوباره آن یک خط به شیوه‌ی ذکر شده خوانده می‌شود، سپس، خط بعدی مانند خط قبلی و این گونه تا پایان متن. آنگاه در تمپوی دوم، باز به همان شیوه‌ی پیشین، تک‌خوان و گروه، با سرعتی بیشتر همان متن و آواز را می‌خوانند، این بار بدون تکرار دوم. در پایان، نخستین خط متن و موسیقی توسط همه با تمپویی آرام و آهسته ادا می‌شود. چنین ساختاری تمرکز شرکت کننده را فرا می‌خواند چون باید با دقت به آواز تک‌خوان ‌گوش سپرد تا بتواند جمله‌ی خوانده شده را ادا کند. سازهایی نظیر هارمونیوم یا ساز شستی‌دار برقی، اصوات چند صدایی لازم را تولید می‌کنند و دیگر سازها مانند فلوت یا ویلن و سازهای کوبه‌ای مانند تابلا و مریدنگام و سنج‌های کوچک آوازها را همراهی می‌کنند.

کتاب پرما برای پیانو اثر فوزیه مجد در ۳۲ صفحه توسط نشر ماهور منتشر شده است.