دوره دوم ویولن

کتاب دوره دوم ویولن دومین کتاب از مجموعه سه جلدی ردیف استاد ابوالحسن صبا، ویرایش رحمت اله ربیعی است، که دوره اول و دوره سوم آن نیز به تفضیل توضیح داده شده است. چند نکته مهم و قابل ذکر از کتاب دوره دوم ویولن ردیف استاد ابوالحسن صبا به شرح زیر می‌باشد:
۱- علت پیدایش چپ‌کوک و راست‌کوک در بدو امر به واسطه اختلاف وسعت آزاد صدای زن و مرد بوده است، بدین ترتیب که چون این دو کوک به اندازه یک پنجم و یا یک چهارم اختلاف صدا دارد و اغلب وسعت آزاد صدای زن و مرد به ترتیب در چپ‌کوک و راست‌کوک است لذا آوازها را در دو کوک فوق می‌نواختند. اجرای این عمل در روی کمانچه به مراتب سهل‌تر از سازهای دیگر بوده و اصطلاح چپ‌کوک و راست‌کوک، که این اصطلاح را در تار بالا‌دسته و میان‌دسته می‌نامند، ناشی از همین ساز است. به قسمتی که سیم اول را به طرف راست به عبارتی یک پرده بم می‌بردند آن را راست کوک و عکس آن را چپ کوک می‌نامیدند.

۲- غیر از دو آواز نوا و راست پنج‌گاه که در چپ‌کوک نواخته می‌شود سایر آوازها در راست‌کوک نوشته شده است.

۳- علامت تکرار در آواز در کتاب دوره اول تعریف شد ولی چنانچه مشاهده می‌شود اغلب روی علامت تکرار کمتر و یا بیشتر نوشته شده است، برای اجرای این قبیل تکرارها در مرتبه دوم کلیه اصوات آهنگی را که در زیر آن خط افقی کشیده شده است، در صورتی که روی علامت تکرار بیشتر نوشته شده باشد، یک صدا بالا می‌بریم و برعکس هرگاه کمتر نوشته شده باشد. یک صدا پایین می‌آوریم.

۴- در هر سطر از آوازهای ایرانی چندین چنگ نقطه‌دار دیده می‌شود که با دولاچنگ خفه می‌شود، علامت خفه شدن این قبیل دولاچنگ‌ها توسط همان خط اتصال کوچکی نشان داده می‌شود که با وجود خطوط اتصال بزرگ معذلک نوشته می‌شود. در موسیقی اروپایی این قبیل دولاچنگ‌ها با صدا و در صورت داشتن آکسان < قوی‌تر نواخته می‌شود و حال این‌که عمل این قبیل دولاچنگ‌ها در آوازهای ایرانی خفه کردن صدای قبلی است و تنها موقعی با صدا نواخته می‌شود که در روی آن آکسان باشد و به همین دلیل است که در اشعار تنها دولاچنگ‌های آکسان‌دار شامل یک سیلاب از شعر می‌باشد.

کتاب دوره دوم ویولن ردیف استاد ابوالحسن صبا اثر ابوالحسن صبا ویرایش رحمت‌اله بدیعی در ۱۵۶ صفحه همراه با CD توسط نشر سرود منتشر شده است.