ابوالحسن صبا
ابوالحسن صبا در سال ۱۲۸۲ به دنیا آمد. پدرش کمال السلطنه از خاندان فضل و ادب بود و خود به شعر و موسیقی علاقه داشت. وی پسرانش عبدالحسین و ابوالحسن را برای فراگیری موسیقی نزد استادان زمانه سپرد. صبا در طول زندگی هنری خود از تعالیم افراد زیر بهره جُست: پدرش ابوالقاسم کمال السلطنه که پزشک و نوازنده‌ی سه‌تار بود، میرزاعبدالله (سه‌تار)، حسین اسماعیل‌زاده (کمانچه)، حاجی خان ضرب (تمبک)، حسین هنگ آفرین (ویولن)، علی اکبر شاهی (سنتور)، نایب اسدالله (نی)، اکبرخان (فلوت)، درویش خان (تار) و علینقی وزیری.
صبا با بهره‌گیری از هوش سرشار خود سبکی خاص در موسیقی ایرانی پدید آورد و آن را بی‌ریا به هنرجویان تعلیم داد و یادگارهای نفیسی از خود باقی گذارشت. او و روح الله خالقی در مدرسه‌ی عالی موسیقی هم کلاس بودند و در محضر استاد وزیری هنر و دانش را توامان آموختند. صبا در اغلب سازها دست داشت و ویولن و سه‌تار را نیکو می‌نواخت. در موسیقی پدرش بهترین مشوق او بود و معتقد بود در هنر نیز باید عمل با علم توام باشد. صبا در مکتب وزیری با اصول ثبت نغمه‌های موسیقی ایرانی آشنا شد و در اثر آشنایی با اسلوب صحیح ویولن سبکی نو برگزید و از آنجا که به موسیقی ایرانی آشنایی کامل داشت مانند سایر جوانان مفتون موسیقی اروپایی نشد و هر آنچه را از استادان خود آموخته بود به سبکی جدید مطرح کرد، به طوری که ملاحت و لطف آن کم نشد و آن را «سبک صبا» نامید.
در آن زمان چون هنرآموز ویولن وجود نداشت ویولن را به سبک کمانچه می‌نواختند اما صبا زود توانست تشخیص دهد که روش نوازندگی ویولن چیست. اولین آهنگ‌هایی که از صبا در سال ۱۳۰۶ به یادگار مانده، در مایه‌ی دشتی در صفحه‌ی «ای وطن» نواخته شده‌اند و آنها را در کتاب خود در دو قسمت به نام «زرد ملیجه» به چاپ رسانیده است. صبا همچون دو استاد بزرگ خود میرزا عبدالله و درویش خان در تعلیم بخشنده و بدال بود و هر آنچه می‌دانست را به هر کسی که طالب آن بود می‌آموخت و به دست خود به روی کاغذ می‌آورد.
وی برای آموزش ویولن سه جلد کتاب به چاپ رسانید که دو جلد آن ردیف آواز و جلد سوم شامل بعضی ساخته‌های اوست. البته این‌ها ردیف مشقی نیستند بلکه همان است که در قدیم به آن ردیف مجلسی می‌گفتند. وی در کتاب‌های خود علاوه بر آوازها بعضی گوشه‌های آوازهای محلی، مانند «دیلمان» را نیز گنجانده است که آنها را بسیار دل‌انگیز می‌نواخت. بعدها پس از مرگ حبیب سماعی با کمک شاگردان وی چند قسمت از ساخته‌های او را نوشت و به این ترتیب از نابودی آنها جلوگیری کرد. بهترین شاگردان صبا در تنبک حسین تهرانی بود. در سنتور نیز شاگردانی تربیت کرد. صبا نواختن سه‌تار را بسیار دوست می‌داشت و با سازهای دیگری از جمله نی، فلوت و تار نیز آشنا بود.
برخی از فعالیت‌های صبا به شرح زیر است:
۱. از سال ۱۳۱۹ که رادیو تهران تاسیس شد سمت نوازندگی و سرپرست گروه در رادیو را به عهده داشت و تا آخر عمرش در رادیو ماند.
۲. در سال ۱۳۲۰ با سمت هنرآموز به خدمت وزارت فرهنگ درآمد و از سال ۱۳۲۸ در هنرستان موسیقی ملی به عنوان هنرآموز استخدام شد.
۳. در سال ۱۳۲۶ به عضویت اداره‌ی هنرهای زیبا (فرهنگ و هنر سابق) درآمد.
ابوالحسن صبا در پنجاه و پنج سالگی در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۳۶ در اثر بیماری قلبی درگذشت. آرامگاه وی در شمیران، گورستان ظهیرالدوله، است.
