ردیف آوازهای ایرانی

ردیف‌های موسیقی ایرانی، هویت موسیقی سنتی ایران را پس از از دوره‌ی قاجار، تشکیل می‌دهند. هر دستگاه، از بخش‌های کوچک‌تری به نام گوشه تشکیل شده است. در واقع هر دستگاه، مجموعه‌ایست از نغمات پیاپی هم ردیف، که هر یک، علاوه بر شخصیت تقریبا مستقل، دارای یک شخصیت محوری نیز می‌باشند و همین ویژه‌گی است که به موسیقی ایرانی، خصلت مدال (Modal) داده است.

از شکل‌گیری ردیف‌های موسیقی سنتی به صورت کنونی، اطلاعات دقیقی در دست نیست. شاید بتوان گفت ردیف‌های کنونی موسیقی سنتی، اولین‌بار، به وسیله‌ی آقاعلی اکبر خان فراهانی و به روایت او به دیگران آموخته شده است و پس از وی نیز فرزندان‌اش، میرزا آقاحسن، میرزاعبدالله و میرزا آقا حسین قلی، راویان اصلی محفوظات پدر بودند و دیگر راویان ردیف، دست پرورده‌ی میرزاعبدالله و میرزا آقاحسینقلی و به ویژه میرزاعبدالله می‌باشند. راویانی چون دکتر مهدی صلحی (منتظم الحکما)، سرتیپ غلام رضاخان مین باشیان (سالار معزز)، کلنل علی نقی خان وزیری، حاج میرزامهدی قلی خان هدایت (مخبرالسلطنه)، نورعلی خان برومند، ابوالحسن خان صبا ، موسی خان معروفی، و ... .

به علت عدم آشنایی موسیقیدانان سنتی با خط بین المللی موسیقی در دوره‌های گذشته و بالاخص در زمان حیات آقاعلی اکبرخان فراهانی، میرزاعبدالله و منتظم الحکما، نتوانستند محفوظات خود را به رشته‌ی تحریر درآوردند و ردیف‌های کنونی موسیقی ایران نیز که به خط نت نوشته شده‌اند، در واقع، روایتیست شفاهی، که سینه به سینه، از استاد به شاگرد منتقل گشته است. به همین دلیل، بسیاری از گوشه‌ها، فراموش شده و یا در آن‌ها دخل و تصرفاتی به وجود آمده است. هر چند که طی سالیان متمادی، آموزش ردیف موسیقی دستگاهی، به شیوه‌ی سنتی و شفاهی انجام می‌پذیرفت؛ اما از آن‌جا که امروزه در زمینه‌ی آموزش، استفاده از روش شفاهی، آن هم به طور مستقیم، دیگر میسر نیست، لذا آموزش غیرمستقیم به وسیله‌ی کتاب، می تواند نقش به سزایی را در این زمینه ایفا نماید. به همین دلیل، کتاب ردیف آوازهای ایرانی برای ویولن، کمانچه، فلوت، نی، تلاشیست که برای احیا و بازنویسی گوشه‌های موسیقی ایرانی انجام شده است. این کتاب ردیف، روایت آقای منوچهر لشگری از ردیف‌های میرزاعبدالله، ابوالحسن صبا و محمود کریمی‌ست که می‌توان آن را جزو ردیف‌های سازی و آوازی دوره‌ی عالی محسوب نمود.

کتاب ردیف آوازهای ایرانی، به گونه‌ای تنظیم شده که برای سازهای ویولن، کمانچه، فلوت و نی، به راحتی قابل اجرا باشد. از دیگر ویژه‌گی‌های این مجموعه، نگاه تطبیقی – مقایسه‌ای آن به سایر ردیف‌هاست. لازم به ذکر است که در شروع هر آواز، توضیحات مختصری از تئوری نوین موسیقی ایران، برگفته از نظریات مرتضی حنانه و مهدی برکشلی و نظریاتی از قدما، به منظور آشنایی هر چه بیش‌تر مخاطبان این کتاب، ارایه گردیده است.

کتاب ردیف آوازهای ایرانی برای ویولن، کمانچه، فلوت، نی اثر منوچهر لشگری در ۲۲۴ صفحه همراه با CD توسط نشر چنگ منتشر شده است.