تاریخ موسیقی غرب

در ویراست هشتم کتاب تاریخ موسیقی غرب، ج. پیتر برک هولدر، موسیقی قاره‌های اروپا و آمریکا را در قالب روایتی بنا شده بر بستر بافتار تاریخی عرضه کرده است. تاریخ موسیقی، از روزگار مس‌های لاتینی تا دوران کمینه‌گرایی و تجربه‌باوری، روایتی است از ستیز میان سنت و نوآوری. برک هولدر و همکارانش نیز این مسئله را زیر ذره بین گذاشته‌اند و در روایتشان مردم را در کانون بازخوانی‌هاشان قرار داده‌اند. محصول کارشان داستانی بی‌مانند است از سرگذشت مردم و ایده‌هاشان درباره‌ی موسیقی و انتخاب‌هایی که تاریخ موسیقی را دگرگون کرده است.

تاریخ موسیقی غرب داستان شکل‌گیری و ریشه‌های سنت موسیقی غرب و دگرگونی‌های این سنت در دوره‌های گوناگون، از عهد باستان تا امروز است. بدیهی است که در این داستان بر آثار، سبک‌ها، ژانرها، و ایده‌های تاثیرگذار، ماندگار، و شاخص تمرکز شده است. البته این همه‌ی داستان نیست؛ در این روایت تلاش شده است طیف گسترده‌ای از موسیقی‌ها، از موسیقی مذهبی و غیرمذهبی گرفته تا جدی و سرگرم کننده و از موسیقی هنری و عامه پسند گرفته تا موسیقی اروپایی و آمریکایی بازخوانی شود. در جریان بازگویی تاریخ موسیقی غرب بر چند درون مایه تاکید می‌شود:
مردمی که موسیقی‌های بررسی شده را خلق یا اجرا کرده‌اند یا مخاطبش بوده‌اند، یا از کسانی بوده‌اند که هزینه‌ی ساخت آن را پرداخته‌اند؛ انتخاب‌های این مردمان و دلیل‌های آن‌ها؛ آنچه بیش از همه در موسیقی برایشان مهم بوده است؛ و این که چطور این انتخاب‌ها برتابنده‌ی سنت یا ابداع بوده است.
شاید یکی از دلایلی که مردم تاریخ موسیقی می‌خوانند این باشد که می‌خواهند فهم بهتری از موسیقی‌های گذشته و حال پیدا کنند. پس از درک این که بسیاری از آهنگسازان تاریخ، از روزگار رنسانس گرفته تا سده‌ی بیستم، از موسیقی یونان باستان الهام گرفته‌اند، شگفت زده می‌شوند؛ یا هنگامی که درمی‌یابند که باخ، موتسارت، بتهوون، برامس، شونبرگ، و بسیاری از آهنگسازان معاصر از موسیقی‌هایی بس کهنه و ساخته شده در روزگاران دور ایده گرفته‌اند، شگفتی‌شان بیشتر هم می‌شود. از این‌ها شگفت‌انگیزتر این که تنظیم‌ کنندگان آثار جز از هارمونی‌های موسیقی‌های راول و دبوسی استفاده می‌کرده‌اند؛ یا این که بافت چند لایه و ملودی‌های چندگانه‌ی موسیقی رپ از موتت‌های سده‌ی سیزدهمی ریشه می‌گیرد.
چه بسا خواننده از وقوف به این امر هم شگفت زده خواهند شد که بسیاری از پیش انگاشته‌های موسیقی نیز از آغاز بدیهی شمرده نمی‌شدند. تولید کنندگان موسیقی پاپ، در آغاز، نوجوانان دوران پس از جنگ جهانی دوم را هدف گرفته بودند. بیشتر سازهای بادی - چوبی و بادی - برنجی در میانه‌های سده‌ی نوزدهم یا پس از آن به شکل امروزیشان درآمدند. اجرای آثار گذشته‌ها به بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ موسیقایی امروز بدل شده است، اما تا پیش از سده‌ی نوزدهم چندان مرسوم نبود. تنالیته یا همان زبان مشترک موسیقی، زبانی که بر شالوده‌ی گام‌های ماژور و مینور استوار است، حتی از نیویورک هم کم سن‌تر است. با آگاهی از ریشه‌ها و خاستگاه‌های موارد یاد شده و دیگر وجه‌های فرهنگ موسیقی، فهم بهتری از موسیقی برای خواننده ایجاد خواهد شد.

بسیاری از پرسش‌های مربوط به موسیقی را فقط با رجوع به تاریخ و از منظری تاریخی می‌توان پاسخ گفت. چرا از گام‌های هفت نتی دیاتنیک استفاده می‌شود؟ چرا در دستگاه نت‌نویسی‌ از خط‌های حامل، سرکلیدها، و شکل‌های دیگر بهره گرفته می‌شود؟ دلیل فراوانی سبک‌های گفتاوازی در اپراها چیست؟ به چه دلیل موسیقی هایدن و موتسارت کلاسیک نامیده می‌شوند؟ از چه روی باخ و شومان در بسیاری میزان‌های پی در پی موسیقی‌هاشان از فیگورهای ریتمیک مشابه استفاده کرده‌اند، اما موتسارت و شونبرگ از این کار تن زده‌اند؟ چه شد که موسیقی جز از گونه‌ای عامه پسند به موسیقی هنری بدل شد؟ پاسخ این پرسش‌ها را باید در ریشه‌های تاریخی‌شان جست. اگر موضوعی غریب و غیرعقلانی به گمان رسید، قاعدتا دلیلی تاریخی در پس آن نهفته است و با خواندن تاریخ آن موضوع می‌توان به دلیل بروزش واقف شد.

متن کتاب تاریخ موسیقی غرب در قالب فصل‌های کوتاه پی ریزی و در شش بخش بزرگ گنجانده شده است. این بخش‌ها بر اساس دوره‌های بلند تاریخی از یکدیگر جدا شده‌اند، جهان در دوران باستان و قرون وسطا، رنسانس، سده‌ی هفدهم، سده‌ی هجدهم، سده‌ی نوزدهم، و سده‌ی بیستم و پس از آن، البته هرکدام از این بخش‌های شش‌گانه و به زیرمجموعه‌ها یا دوره‌های تاریخی مختصرتری تقسیم شده‌اند. و این دوره‌ها در یک یا چند فصل روایت می‌شوند. فصل نخست از هر دوره‌ی تاریخی، با برشماری خلاصه‌ای از مهم‌ترین رویدادهای روزگار آغاز می‌شود تا توجه خواننده به درون‌مایه‌های اصلی فصل‌های زی مطالعه معطوف گردد. افزون بر این، در آغاز هر فصل نمایی کلی از وضعیت موسیقی آن دوران عرضه می‌شود و در آخر، طرحی از تاثیرها و اقبال موسیقی‌های بررسی شده ترسیم می‌گردد. به هنگام تدوین کتاب تاریخ موسیقی غرب، سعی گردیده است تا با ساختارمند کردن روایت از تاریخ موسیقی، هر رپرتوآر در بافتاری اجتماعی و تاریخی گنجانده شود و تاثیرهایش را بر موسیقی امروز بازخوانی کرد. در هر فصل، دگرگونی‌های سبکی دوران بررسی گردیده و آهنگسازان، ژانرها، و آثار برجسته‌ی آن دوران بیان شده است. در هر بخش، هر فصل، و هر قسمت داستانی روایت شده است که مستقل است و می‌توان جداگانه آن را مطالعه کرد، اما هر یک از این داستان‌ها با داستان‌های پیش و پس از خود پیوندی نزدیک دارند و همچون مهره‌های تسبیح به یکدیگر بسته شده‌اند و روایتی یکپارچه از انتخاب‌ها و ارزش‌های بشر به دست می‌دهند.

کتاب تاریخ موسیقی غرب به گونه‌ای طراحی شده است که به آسانی بتوان آن را مطالعه کرد و برای تسهیل کار خواننده چند تدبیر به کار بسته شده است. این تدبیرها از این قرارند:
۱- در قسمت‌هایی با نام نیم نگاهی به فرم، فرم‌های موسیقی به کمک جدول‌ها و نمودار‌ها و شکلی روشن واکاوی شده‌اند.
۲- اصطلاح‌های فنی در سراسر کتاب برجسته شده‌اند و آخر کتاب نیز در واژه‌نامه درج و توضیح داده شده‌اند.
۳- در قسمت‌هایی با نام موسیقی در متن، از اهمیت و نقش موسیقی در زندگی روزمره‌ی طبقه‌های مختلف اجتماعی و ارزش‌های این مردم سخن رفته است.
۴- قسمت‌های نوآوری که در هرکدام از بخش‌های شش‌گانه یک قسمت با این عنوان نوآوری وجود دارد، به تحول‌ها و ابتکارهای سرنوشت‌ ساز اختصاص داده شده است.
۵- در هر فصل، جدولی به نام گاه شمار درج شده است که به کمکش می‌توان بافتار اجتماعی و تاریخی را بهتر درک کرد.
۶- نقشه‌های کتاب به کار فهم بهتر رویدادهای تاریخی و موسیقایی می‌آیند.
۷- در سراسر کتاب تاریخ موسیقی غرب، عکس‌ها و نت‌نوشت‌هایی نیز گنجانده شده که برای آشنایی بهتر و آسان‌تر شدن خواندن کتاب بسیار مفید است و به کمکشان می‌توان بافت فرهنگی، ایده‌های تاثیرگذار، معماری، مردم، و رویدادهای هر دوره را با سهولت بیشتری فهمید.
۸- برای روشن ساختن فرم چندی از آثار موسیقی و ژانرهای مختلف نیز از جدول‌ها و نمودارهایی با جزئیات دقیق استفاده شده است.

کتاب تاریخ موسیقی غرب اثر پیتر برک هولدر، دانلد گراوت و کلاود پالیسکا ترجمه کامران غبرایی در ۱۴۱۶صفحه توسط نشر کتاب‌سرای نیک منتشر شده است.