هفت دستگاه و پنج آواز موسیقی ایرانی برای سنتور

کتاب هفت دستگاه و پنج آواز موسیقی ایرانی برای سنتور، آوانگاری و تدوین استاد محمود کریمی است که برای سنتور راست کوک توسط ارفع اطرایی تنظیم و گردآوری شده است. در تنظیم کتاب هفت دستگاه و پنج آواز موسیقی ایرانی برای سنتور قصد مهم آشنایی کامل با یکی از اصیل‌ترین و زیباترین حالات گوشه‌هاست، اصالت و روند ملودی فدای مضراب‌نوازی نگردیده و چنان که صحیح نواخته شوند حالات آن کاملا قابل تطبیق با اصل اجراهاست. کتاب حاضر، علاوه‌ بر آوانگاری‌ها، شامل دو مقدمه‌ی کوتاه و یک جدول نشانگر کوک‌های معمول در نوازندگی سنتور نیز می‌باشد.

لازم به ذکر است امتیاز ردیف استاد کریمی آن است که محدودیت در روند اجرای ملودی‌ها، که غالبا در تغییر پوزیسیون‌های سنتور مشکلاتی ایجاد می‌کند، را ندارد و گردش ملودی‌ها فدای گردش آسان مضراب‌ها نمی‌گردد و حالات و کیفیت خاص هر گوشه به آزادی نشان داده شده است. این ردیف با در نظر گرفتن سلیقه و ذوق خاص حافظین آن، حاج آقا محمد ایرانی، عبدالله خان دوامی و محمود کریمی بسیار غنی است و چون گوشه‌ها همراه با شعر است، و اصل حداقل یک خط شعر و یک تحریر در هر گوشه‌ای رعایت شده، فراگیری و حفظ کردن آن آسان‌تر شده است.

در نوارهای مختلف موجود که از استاد کریمی به جا مانده ، به بداهه‌خوانی و عدم تکرار و یکنواختی و قالبی بودن، با عالی‌ترین وضعیت به گوش می‌رسد که ردیف حاضر تنها یکی از آن حالات و کیفیات است و در پاره‌ای موارد پرهیز از نوشتن چند نوع از حالات یک گوشه به دلیل زیبایی و تنوع در اجرا و یا به منظور شناساندن مشخصه‌ی ساختاری یک گوشه، به خصوص گوشه‌های مهجور که نیاز به بررسی در چند اجرا را دارد غیرممکن گشت. به طور مثال، بیان های مختلفی از راک کشمیر، شوشتری، خسرو شیرین، رامکلی و ...

در اجرای مختلف مقام‌هایی که از استاد به جا مانده، اشعار در بحور و مفاهیم متفاوت و متنوع به کار گرفته شده، به غیر از گوشه‌هایی که بحر معینی از شعر اساس آن را تشکیل می‌دهد مانند مثنوی‌ها، ساقی‌نامه، صوفی‌نامه و غیره. استاد کریمی معتقد بودند که وقتی گوشه‌ای خوب فرا گرفته شده باشد بلندی و کوتاهی شعر یا تغییراتی که در اثر بداهه‌سرایی ایجاد می‌شود نمی‌تواند مشکلی ایجاد کند و این خود اصل بداهه‌خوانی و بداهه‌نوازی است که در موسیقی ملی ایران یک ضرورت و مشخصه است.

روش نت نویسی و علائم در این ردیف به صورتی که تاکنون معمول و متداول بوده و اساتید ابوالحسن صبا و فرامرز پایور آثار ارزنده‌ی خود را بر آن پایه منتشر کرده‌اند می‌باشند، توضیحات استاد کریمی، که کدام گوشه سازی یا آوازیست و کدام گوشه به روایت کیست، و توضیحاتی که در مورد تحریرهاست و سایر مطالب در زیرنویس صفحات آورده شده و لازم به تذکر است که اجرای بعضی گوشه‌ها بنا به ضرورت با سه تار، که خود ایشان می‌نواختند، بوده که به همان صورتی نت‌نویسی گردیده است.

کتاب هفت دستگاه و پنج آواز موسیقی ایرانی برای سنتور براساس روایت استاد محمود کریمی گردآوری، نغمه نگاری و تنظیم ارفع اطرایی در ۲۲۸ صفحه توسط نشر ماهور منتشر شده است.