ردیف آوازی استاد محمود کریمی برای ساز نی

نی یکی از نزدیک‌ترین سازها به حنجره‌ی انسان است و شاید از این بابت اجرای آواز با ردیف آوازی برای این ساز مناسب‌تر باشد. به همین خاطر، مجموعه کتاب‌های ردیف آواز، تالیف استاد محمود کریمی در سه جلد، برای ساز نی آوانویسی و اجرا شده است. آوانگاری این ردیف پیشتر و با دقت بسیار توسط دکتر محمدتقی مسعودیه انجام شده بود که از نظر تجزیه و تحلیل و بررسی ساختار ردیف بسیار کارگشاست اما برای اجرا با ساز مناسب نیست. پس از دکتر مسعودیه، هنرمندان گرامی دیگری چون ارفع اطرایی و ارشد تهماسبی هر کدام این آوانویسی را به طور اخص برای سازهای سنتور و تار انجام داده‌اند و از آنجا که هر ساز گستره‌ی صوتی و فنون و ظرایف اجرایی خاص خود را دارد، مجموعه ردیف آوازی استاد محمود کریمی با این نگاه برای ساز نی آوانویسی و اجرا شده است. آنچه در آوانویسی‌ها برای این ساز مدنظر بوده، اجرای چپ کوک دستگاه شور و متعلقات آن، یعنی آواز ابوعطا، بیات ترک، افشاری و دشتی است زیرا در اجرای چپ کوک با این ساز، توالی حرکت نغمگی از گستره‌ی صوتی بم به زیر است و نسبت به اجرای راست کوک‌ها، در این ساز بهتر قابل اجراست.

در اجرای گوشه‌ها سعی شده است ضمن وفاداری به اجرای آواز استاد کریمی، در کشش نغمه‌ها و سکوت‌ها تناسب‌های زمانی در نظر گرفته شود اما اجرای گوشه‌های این مجموعه نسبت به اجرای استاد کریمی کمی تندتر است. در آوانویسی همه‌ی گوشه‌ها، صداگذاری و انگشت‌گذاری برای این ساز، مشخص و نوشته شده است و این صداگذاری‌ها در بعضی از گردش نغمگی‌ها می‌تواند با توجه به سلیقه‌ی مجری قابل تغییر باشد. در آوانویسی‌ها از نوشتن شعرها به زبان لاتین پرهیز شده است و فقط کنار هر سطر به فارسی آمده‌اند و در ابتدای هر دستگاه یا آواز شعرهای مربوط به گوشه‌ها به طور کامل بیان شده است. دلیل این کار آن است که، هنرجو برای اجرای ردیف آوازی باید شعر و آواز را حتما بشنود و فرا بگیرد. بنابراین، لازم است قبل از اجرا با ساز، درباره‌ی کم و کیف تلفیق و تحریرها حضور ذهن داشته باشد و تنها به اجرای نت بسنده نکند.

کتاب ردیف آوازی استاد محمود کریمی دفتر اول، شامل دستگاه شور و متعلقات آن است و مجموعه‌های بعدی شامل دیگر دستگاه‌هاست. گوشه‌ی گرایلی در دستگاه شور، در ریتم ۲/۴ آوانویسی و اجرا شده است که استاد کریمی در بعضی از میزان‌ها با اضافه کردن یک ضرب سکوت، ترکیب میزان ۳/۴ را هم در اجرای خود دارد. در اجرای این مجموعه، در بعضی موارد، برای بهتر شدن کیفیت و افزودن بر زیبایی اثر، از نت‌های زینت استفاده شده است. البته این به معنای اضافه یا کم کردن کیفیت و حالت آواز نیست بلکه بیشتر در بیان و اجرای ساز موثر است.

از آنجا که مجموعه ردیف آوازی استاد محمود کریمی، برای آموزش تدوین و اجرا شده است، از بیان شخصی در نوازندگی می‌پرهیزد تا اجرای گوشه‌ها به صورت یک مجموعه‌ی آموزشی کامل برای هنرجو قابل استفاده باشد و با فراگیری اولیه‌ی آن هر کس به فراخور ذوق و توان خود بتواند در اجرای شخصی و به منظور بسط بیان خاص خود از آن استفاده کند. نشانه‌ی (،) به معنای مکث کوتاه یا فاصله‌گذاری کوتاه بین دو جمله است.

محمود کریمی، متولد ۱۳۰۶، در سال ۱۳۳۰ به کلاس عبدالله دوامی راه یافت و ردیف سه‌تار را نزد حاج آقا محمد ایرانی مجرد فراگرفت و در کلاس‌های شبانه‌ی موسیقی اداره‌ی کل هنرهای زیبا، وابسته به وزارت فرهنگ و هنر به عنوان مدرس آواز شرکت کرد و همکار استادانی چون ابوالحسن صبا، علی اکبر شهنازی و عبدالله دوامی بود. او در هنرستان موسیقی ملی، هنرکده‌ی موسیقی ملی و سازمان جوانان زرتشتی نیز تدریس می‌کرد. کریمی از بدو تاسیس مرکز حفظ و اشاعه‌ی موسیقی ایرانی توسط داریوش صفوت، با این مرکز همکاری داشت و در کنار استادانی چون نورعلی برومند، یوسف فروتن و سعید هرمزی، نسلی دیگر از موسیقی‌دانان را تربیت کرد. او در سال ۱۳۶۳ در گذشت و در امام‌زاده عبدالله شهر ری به خاک سپرده شد.

کتاب ردیف آوازی استاد محمود کریمی دفتر اول دستگاه شور و متعلقات آوا نویسی و اجرا برای ساز نی سیامک جهانگیری در ۱۲۴ صفحه همراه با دو CD توسط نشر ماهور منتشر شده است.