آموزش ساز قانون

قانون یکی از قدیم‌ترین سازهای ایرانی است که توانایی بیان گوشه‌های موسیقی ایرانی را دارد ولی متاسفانه مدت مدیدی است که در سرزمین ما ناشناخته شده است، در حالی که در کشورهای همجوار سال‌هاست که از این ساز استفاده شده است. تقریبا از نیم قرن پیش تاکنون، موسیقی‌دانان ایرانی به اجرای این ساز روی آورده‌اند، اگرچه زمینه‌ی کار اینان بر نغمه‌های موسیقی ایرانی مبتنی بوده است، به دلیل تقلید ناآگاهانه از روش و سبک نوازندگی موسیقی عربی، این پندار اشتباه به وجود آمده که ساز قانون عربی است و آن را باید به شیوه‌ی عربی نواخت؛ درحالی که این سبک قانون‌نوازی، علاقه‌مندان به موسیقی ایرانی را فرسنگ‌ها از شناخت اصول و ظرایف این ساز که کاملا با موسیقی ایرانی منطبق است دور می‌سازد.

از آنجا که نوازندگی بر روی هر ساز و بیرون کشیدن نغمه‌های گوناگون از آن، علاوه بر توانایی و مهارت نوازنده، بستگی به امکانات و موانع موجود در خود ساز و ساختمان آن دارد، کتاب آموزش ساز قانون گام نخستین را برمی‌دارد و به موازات فراگیری آن، پیشنهادهایی نیز برای تکامل پرده‌بندی و افزایش وسعت صدای این ساز در حوزه‌ی موسیقی ایرانی، در اختیار کسانی که به ساختن قانون علاقه یا اشتغال دارند، می‌گذارد.

در کتاب آموزش ساز قانون، تالیف ملیحه سعیدی، به صورت مختصر درباره‌ی تاریخچه، وسعت صوتی ساز قانون در ایران و پرده‌بندی خاص موسیقی ایرانی، یعنی تعیین تعداد کلیدهای تغییردهنده‌ی صدا که راه بهتری برای تولید نغمه‌های موسیقی ایرانی از این ساز است، توضیح داده می‌شود. سعیدی خود به این توضیحات عمیقا معتقد است، چرا که قانون‌های فعلی موجود در ایران که بر اساس پرده‌بندی‌های خاص خود از کشورهای دیگر به این سرزمین وارد شده‌اند یا از روی همان الگوها در ایران ساخته شده‌اند، هیچ یک جوابگوی موسیقی ایرانی نیستند.

این توضیحات از یک سو ظرافت موسیقی ایران را به سادگی در اختیار نوازندگان و نوآموزان می‌گذارد تا به یاری آن‌ها بتوانند قانون‌های موجود را که خارج از پرده‌بندی ایرانی است، از راه کوک و تغییرات جزئی، با پرده‌بندی این مجموعه تطبیق دهند و از سوی دیگر پیشنهادی همه جانبه است برای سازندگان ساز قانون که از این پس این نکات را در نظر داشته باشند. یادآوری این نکته نیز لازم است که با پرده‌بندی پیشنهاد شده و امکاناتی که این ساز می‌تواند در اختیار نوازنده بگذارد، نه تنها می‌توان هر قطعه موسیقی ایرانی را در همه‌ی مقام‌ها و دستگاه‌ها اجرا کرد بلکه نوازنده توان اجرای اغلب قطعات نوشته شده برای سازهای دیگر را نیز خواهد داشت.

لازم به ذکر است که می‌بایست پیش از اجرای قطعه‌ها، در اجرای تمرین‌هایی که تمرین‌های روزانه نامیده شده‌اند همواره و هر روز کوشا بود و از این تلاش و کوشش خستگی به خود راه نداد. نوآموزان ناگزیرند در فراگیری اجرای ساز، درست مانند یک ورزشکار که همواره پیش از شروع تمرین‌های رشته اصلی خود، با حرکاتی چند بدن خود را گرم می‌کند، به اجرای تمرین بپردازند.

کتاب آموزش ساز قانون جلد اول اثر ملیحه سعیدی با نظر و همکاری حسین دهلوی در ۱۵۲ صفحه همراه با دو CD توسط نشر ماهور منتشر شده است.