پیوتر ایلیچ چایکوفسکی
چایکوفسکی (۱۸۹۳-۱۸۴۰) پس از تحصیلات آهنگسازی خود نزد آنتون روبینشتین (Anton G. Rubinstein) در کنسرواتوار پترزبورگ در پایان سال ۱۸۶۵، به دعوت برادر روبینشتین، نیکُلای، در سال ۱۸۶۶ به تدریس رشتههای «تئوری موسیقی» و «هارمونی» در کنسرواتوار مسکو پرداخت. کمی دیرتر تدریس ارکستراسیون و «آهنگسازی آزاد» نیز به آن افزوده شد. برادران روبینشتین در سالهای ۱۸۶۰ تا ۱۸۸۰ نقش مهمی در ساماندهی زندگی موسیقایی روس بازی میکردند همچنین پایهگذاری «کانون موسیقی روس» و «آموزشگاههای موسیقی» وابسته به آن، که دیرتر به «کنسرواتوار» تبدیل شدند نیز عمدتا از دستاوردهای این دو برادر، به عنوان پیانیست، رهبر و آموزگار است. آنها با این موسسهها، که به زودی در شهرهای بزرگ دیگر روسیه نیز گشایش یافتند، زیربنای مهمی در تحول و شکوفایی موسیقی روس و پرورش موسیقیدانان آیندهی روسیه فراهم آوردند.
آموزش رشتههای نظری موسیقی در روسیه عمدتا به پیروی از شیوه کنسرواتوارهای آلمان بود. یکی از کتابهایی که برای این منظور به کار میرفت کتاب «آموزش هارمونی» اثر ارنست فریدریس ادوارد ریختر (Hrnst Friedrich Eduard Richter) از سال ۱۸۵۳ بود، که چایکوفسکی کتاب هارمونی خود را در سال ۱۸۷۱ در راستای آن نوشت. تحصیلات چایکوفسکی در کنسرواتوار پترزبورگ نزد نیکلای زارمبا (Nikolaj Zaremba) در رشتههای هارمونی، آهنگسازی و کنترپوان به شیوهی آدولف برنهارد مارکس (Adolf Bernahard Marx) و هاینریش بلرمان (Heinrich Bellermann) انجام گرفت.
چایکوفسکی به عنوان استاد کنسرواتوار مسکو (۱۸۷۸-۱۸۶۶) نه تنها دو کتاب آموزشی درآمدی بر آموزش کاربردی هارمونی (Leitfaden zum praktischen Erlernen der harmonie) و کتاب کوچک هارمونی (Kurzes Lehrbuch der Harmonie) برای رهبران کُر را نوشت، بلکه چندین کتاب و مقالهی آموزشی از نویسندگان آلمانی و فرانسوی را نیز به روسی ترجمه کرد، مانند:
۱. «رسالهی ارکستراسیون» (Traite d nstrumentation) از فرانسوا آگوست گِوِرت
۲. «آیین زندگانی موسیقایی» (Musikalische Hausund Lebensregeln) از روبرت شومان
۳. «انجیل موسیقی» (Katechismus der Musik)از یوهان کریستیان لوبس
هر چه نیروی آفرینندگی چایکوفسکی در دههی ۱۸۷۰ شکوفاتر میشد، گرایش بیشتری به آزادی و نابستگی هنری مییافت. زناشویی ناگوار تابستان ۱۸۷۷، نخستین موفقیتهای بزرگ در آهنگسازی، و سفارشهای تنظیم با دستمزدهای خوب به وسیلهی دوست مکاتبهایاش نادژدا فون مک، سرانجام چایکوفسکی را بر آن داشتند که در پاییز ۱۸۷۸ فعالیتهای آموزشی - و همچنین وظایف خود به عنوان نویسنده و ناقد را که میان سالهای ۱۸۷۸-۱۸۷۵ به عهده داشت - رها سازد. ولی با کنسرواتوار مسکو و «کانون موسیقی روس» که سالها عضو هیئت مدیرهی آنها بود عملا در ارتباط ماند.
