آموزش سه تار ذوالفنون

کتاب آموزش سه‌تار، تالیف جلال ذوالفنون، محصول سی سال تعلیم انواع سازها در سطوح مختلف سنی از کودکستان تا دانشگاه و چهل سال نوازندگی سه‌تار در چهار جلد گردآوری شده است. در انتخاب مطالب درسی کتاب آموزش سه‌تار جلد اول، به قطعات آوازی و ضربی و بهره‌گیری از اصلی‌ترین منبع موسیقی سنتی یعنی ردیف و در مرحله بعد، به ساخته‌های متقدمان و آهنگسازان برجسته قدیمی یا معاصر توجه شده است. ویژگی‌های آموزشی کتاب حاضر به شرح زیر می‌باشد:

۱- آموزش مبانی و اصول اولیه، نت‌خوانی، علامت‌های اختصاری و پرده‌شناسی در بین دروس و مخلوط با تعلیم نوازندگی عملی، به تناسب احتیاج و ظرفیت هنرجو ارائه شده است و به عبارت دیگر مطالب تئوریک همراه و ملازم درس‌های عملی هستند.
۲- در مورد انگشت‌گذاری و مضراب‌ها توجه کامل به شخصیت سه‌تار بعمل آمده است. همچنین از انتقال سبکی خاص در نوازندگی سه‌تار پرهیز شده و راه برای هنرآموزان گرامی در انتقال سبک‌های مختلف باز است.
۳- از در آمیختن دستگاه‌ها و آوازها با یکدیگر به شدت پرهیز شده است. آشنایی با یک دستگاه موسیقی امری نیست که طی دو سه درس حاصل شود و لازم است هنرجو مدت زمانی منحصرا خود را در فضا، کوک و پرده‌های یک دستگاه خاص حس کند. لذا در کتاب آموزش سه‌تار جلد اول دستگاه‌های ماهور و شور و آوازهای دشتی و ابوعطا انتخاب شده و سایر دستگاه‌ها و آوازها به جزوه‌های بعدی موکول گردیده‌اند.
۴- تمامی فرم‌های موسیقی سنتی در هر دستگاه یا آواز ارائه شده‌اند و بدین ترتیب پس از اتمام هر قسمت هنرجو مجموعه‌ای در اختیار دارد که می‌تواند تمام یا قسمتی از آن‌ را برای اجرا انتخاب کند.
۵- هدف از تمرین‌ها اجرای مطالب است و بس بدین منظور از تمرین‌ها در دو قسمت اول شامل ماهور و شور استفاده شده تا مجالی برای ممارست شاگردان مبتدی بر روی نکات مشکل درس بعدی باشد. در سایر موارد نکات مشکل در خود درس مطرح می‌شوند نه در تمرین‌ها و به این جهت از اتودهای مختلف به نحوی که قبلا مصطلح بوده استفاده نشده است.
۶- از ردیف موسیقی ملی ایران به عنوان پربارترین پشتوانه مطالب استفاده شده و توجه هنرجویان را به این نکته معطوف می‌نماید که این درس‌ها را می‌توان با قدری تغییر در ردیف اساتید برجسته جستجو نمود.
۷- CD آموزشی می‌باید به عنوان یکی از مهمترین پایه‌های آموزشی تلقی شود. هدف هنرجو از گوش دادن به CD آموزشی، اجرای قطعه در سطح اجرای CD نیست بلکه ریتم صحیح، حالات مشکل و بالاخره پرورش استعداد یادگیری از طریق گوش است.

جلال ذوالفنون در سال ۱۳۱۶ در آباده فارس متولد شد. در کودکی همراه خانواده‌اش به تهران آمد. فراگیری موسیقی را از ده سالگی در خانواده‌ی اهل موسیقی شروع کرد و سپس به هنرستان موسیقی رفت و تار را در محضر استاد موسی خان معروفی آموخت. در آنجا بود که علاوه بر تار به آموزش ویولن و سه تار هم پرداخت.در سال ۱۳۳۸ به استخدام اداره هنرهای زیبا درآمد و به تدریس موسیقی پرداخت، سپس رشته موسیقی را در دانشگاه تهران دنبال کرد. برداشت تازه‌ای که در این ایام از موسیقی ایرانی در او شکل گرفت نقطه عطفی بود که به کمک استادان نورعلی خان برومند و دکتر داریوش صفوت عملی گردید.

از سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را روی سه‌تار متمرکز کرد. پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی جهت تکمیل آن به مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایرانی رفت. در آن مرکز به کار تحقیق و تدریس موسیقی ایرانی مشغول شد. در این سال‌ها از راهنمائی‌های استادان یوسف فروتن و سعید هرمزی که از نوازندگان قدیمی سه‌تار بودند برخوردار گردید. اساسا تالیفات جلال ذوالفنون در زمینه تدریس و نقد و بررسی است، از جمله تجزیه و تحلیل موسیقی ایران و کتاب آموزش سه‌تار می‌باشد.

کتاب آموزش سه تار جلد اول اثر جلال ذوالفنون به کوشش مهرداد ترابی در ۱۰۸ صفحه همراه با دانلود فایل صوتی توسط نشر هستان منتشر شده است.