علینقی وزیری

کلنل علینقی خان وزیری در سال ۱۲۶۶ هجری شمسی در تهران متولد شد. پدرش موسی خان، نظامی بود و مادرش اهل هنرو فرهنگ و علاقه‌مند به موسیقی، او نخستین بانویی بود که مدرسه دخترانه دائر نمود. وزیری پس از تحصیلات ابتدایی به شغل پدر پیوست و در قزاق خانه به آموزش علوم و فنون مشغول شد و تا درجه کلنلی پیش رفت. نخستین درس‌های تار و نیز زبان فرانسه را نزد دایی‌اش حسین قلی خان قزل ایاغ فرا گرفت و بعدها از طریق درویش خان مکتب میرزا عبدالله را دنبال نمود و نیز با کمک کشیش پرژو فروا با خط موسیقی آشنا شده و مطالعه علوم نظری موسیقی را پی گرفت. بعدها با رفتن به اروپا دانش موسیقی خود را در زمینه‌های مختلف تکمیل نمود.

وزیری در بازگشت به ایران در سال ۱۳۰۲ مدرسه عالی موسیقی تاسیس نمود که تا سال ۱۳۱۲ ادامه داشت و موسیقی‌دانان متعددی تربیت نمود که از مشهورترین آن‌ها روح الله خالقی، ابوالحسن صبا، موسی معروفی، حسینعلی ملاح، سنجری، فروتن راد و خادم میثاق را می‌توان نام برد. از این پس وزیری مورد غضب حکومت واقع شده و به مدت ۲ سال خانه نشین شد. سال ۱۳۱۵ به تدریس در دانشگاه تهران مشغول شد و تا سال ۱۳۴۴ که سال بازنشستگی نامبرده است در سمت استادی این دانشگاه باقی بود، ضمن اینکه هر از چند گاهی در کمسیون‌ها و شوراهای مربوط به موسیقی نیز حضور داشت.

از وزیری علاوه بر صفحات به جا مانده از نوازندگی بی‌بدیل و درخشان او با تار، آهنگ‌ها و قطعات بسیاری در زمینه آهنگسازی به جا مانده که گستره‌ی وسیعی از سرودهای مدارس گرفته تا مارش، دونوازی، اپرا، اپرت، قطعات بی کلام و تصانیف متعدد را در بر می‌گیرد: اپرت گلرخ و شوهر بدگمان و قطعات بندباز، ژیمناستیک موزیکال و دخترک ژولیده و نیز تصنیف‌های، دلتنگ، کاروان و عاشق ساز نمونه‌هایی از جمله مشهورترین آثار وی هستند. از آثار قلمی او نیز دو جلد دستور تار، دو جلد دستور ویولن، تئوری موسیقی هارمونی در موسیقی ایران، سرودهای مدارس و زیباشناسی و مقالات متعدد در نشریات را می‌توان نام برد.

وزیری را پدر موسیقی مدرن ایران نامیده‌اند چرا که علاوه بر رواج موسیقی علمی غربی در ایران برای اولین بار به طور همه جانبه به موسیقی نگریست و برای وجود مختلف آن طرح و نقشه و ایده داشت و سعی کرد موسیقی ایران را بر مبنای دستاوردهای علمی به صورت آکادمیک گسترش دهد، که صرف نظر از قضاوت درباره آن، تحولی عمیق در موسیقی ایران ایجاد کرد. وی در سال ۱۳۵۰ به عنوان استاد ممتاز دانشگاه برگزیده شد و در سال ۱۳۵۸ در سن ۹۲ سالگی وفات یافت.